Bảo hiểm xã hội là gì? Có bắt buộc tham gia bảo hiểm xã hội không? [2023]

Bảo hiểm xã hội là một chính sách an sinh quan trọng và dần trở nên quen thuộc với người lao động. Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn rất nhiều người chưa hiểu. Hãy cùng Medplus tìm hiểu về khái niệm, phân loại, tính chất và vai trò của loại bảo hiểm này trong bài viết bên dưới nhé.

1. Bảo hiểm xã hội là gì?

Bảo hiểm xã hội là loại hình bảo hiểm do nhà nước quản lý, nhằm đảm bảo quyền lợi của người lao động trước một số rủi ro bất chợt. Theo Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 định nghĩa, Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội.

Khi tham gia, người lao động sẽ được cấp sổ bảo hiểm xã hội để làm căn cứ giải quyết các chế độ bảo hiểm theo quy định của pháp luật. Sổ sẽ bao gồm các thông tin như:

• Họ tên người lao động
• Thông tin công ty sử dụng lao động
• Thời gian làm việc
• Mức đóng và quá trình đóng bảo hiểm xã hội
• Mức hưởng và thời hạn hưởng trợ cấp bảo hiểm.

2. Chức năng của bảo hiểm xã hội

Theo nghị định 89/2020/NĐ-CP, ngày 04/8/2020 của Chính phủ, Bảo hiểm xã hội có chức năng:

• Tổ chức thực hiện các chế độ, chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế
• Tổ chức thu, chi chế độ bảo hiểm thất nghiệp
• Quản lý và sử dụng các quỹ: Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế
• Thanh tra chuyên ngành việc đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế theo quy định của pháp luật.

Ngược lại, đối với người lao động, bảo hiểm xã hội là chính sách an sinh giúp đảm bảo sự thiếu hụt tài chính sẽ được bù đắp khi người lao động hoặc gia đình người lao động gặp phải rủi ro trong cuộc sống. Sau đây là một số rủi ro mà người lao động được hưởng bảo hiểm:

• Chế độ bảo hiểm ốm đau
• Bảo hiểm xã hội lao động và bệnh nghề nghiệp
• Bảo hiểm xã hội cho thai sản
• Chế độ bảo hiểm thất nghiệp
• Chế độ hưu trí
• Bảo hiểm y tế
• Chế độ tử tuất

3. Bảo hiểm xã hội tại Việt Nam có bắt buộc không?

Bảo hiểm xã hội tại Việt Nam bao gồm hai hình thức bắt buộc và tự nguyện. Trong đó:

Bảo hiểm xã hội bắt buộc

Đây là loại hình bảo hiểm mà người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia với mức đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc năm 2021 là:

Trong đó, một số điều kiện để hưởng quỹ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp gồm:

• Bị tai nạn tại nơi làm việc và trong giờ làm việc
• Nếu tai nạn xảy ra ngoài nơi làm việc hoặc ngoài giờ làm việc thì phải có yêu cầu của người sử dụng lao động
• Gặp tai nạn trên tuyến đường đi và về từ nơi ở đến nơi làm việc trong khoảng thời gian và tuyến đường hợp lý
• Suy giảm khả năng lao động từ 5% trở lên
• Bị bệnh hoặc suy giảm khả năng lao động từ 5% trở lên do bệnh thuộc danh mục bệnh nghề nghiệp do Bộ Y tế và Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội ban hành khi làm việc trong môi trường hoặc nghề có yếu tố độc hại

Điều kiện để hưởng quỹ ốm đau và bảo hiểm xã hội thai sản:

• Người lao động bị ốm đau, tai nạn mà không phải là tai nạn lao động phải nghỉ việc và có xác nhận của cơ sở khám chữa bệnh có thẩm quyền
• Phải nghỉ việc để chăm sóc con dưới 07 tuổi bị ốm đau và có xác nhận của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thẩm quyền
• Lao động nữ đủ điều kiện hưởng chế độ bảo hiểm xã hội thai sản sẽ được nghỉ khám thai, hưởng chế độ khi sẩy thai, nạo, hút thai, thai chết lưu hoặc phá thai bệnh lý; nghỉ hưởng chế độ khi sinh con.
• Lao động nữ sinh con hoặc người lao động nhận nuôi con nuôi dưới 6 tháng tuổi thì được trợ cấp thai sản một lần cho mỗi con bằng 2 lần mức lương cơ sở tại tháng lao động nữ sinh con hoặc tháng người lao động nhận nuôi con nuôi

Bảo hiểm xã hội tự nguyện

Đây là loại hình bảo hiểm mà người tham gia được lựa chọn hạn mức và phương thức đóng phù hợp với thu nhập của bản thân. Nhà nước cũng sẽ có chính sách hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội để người tham gia hưởng chế độ hưu trí và tử tuất. Mức đóng hằng tháng sẽ bằng 22% mức thu nhập tháng do người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện lựa chọn.

4. Cách thức tham gia bảo hiểm xã hội như thế nào?

Sau đây là chi tiết thủ tục đăng ký bảo hiểm xã hội:

• Người lao động sẽ chuẩn bị hồ sơ gồm tờ khai tham gia, điều chỉnh thông tin BHXH, BHYT theo mẫu.
• Nộp hồ sơ cho cơ quan BHXH theo hình thức: Qua dịch vụ bưu chính công ích; Nộp trực tiếp tại Bộ phận Một cửa của cơ quan bảo hiểm xã hội cấp tỉnh, cấp huyện hoặc tại Trung tâm Phục vụ hành chính công các cấp; Qua giao dịch điện tử đối với đơn vị sử dụng lao động: lập hồ sơ điện tử, ký số và gửi lên Cổng Thông tin điện tử bảo hiểm xã hội Việt Nam hoặc qua tổ chức I-VAN.
• Cơ quan bảo hiểm xã hội tiếp nhận hồ sơ và giải quyết theo quy định.
• Nhận kết quả gồm: Sổ bảo hiểm, thẻ bảo hiểm y tế; Quyết định hoàn trả; Tiền hoàn trả thời gian đóng trùng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm tai nạn.

Hy vọng các thông tin trong bài viết trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về bảo hiểm xã hội cũng như biết cách đăng ký cho bản thân.

Tìm hiểu thêm về các loại hình bảo hiểm tại Medplus, hoặc để lại thông tin tại đây để được tư vấn miễn phí nhé.